عالمی که انسان نام گرفت/ انسان همان چیزی است که می‌خورد – قسمت سوم
مهمترین و ضروری ترین علم آن است که برای حیات، نشاط و توانایی انسان، اساسی ترین مطالب را دارا باشد.به همین منظور قصد داریم مطالبی شامل سه بعد انسان شناسی (جسم‌شناسی، ذهن شناسی و روح شناسی)را با زبانی ساده تقدیمتان کنیم. باشد که راه گشا باشد.
عالمی که انسان نام گرفت قسمت دوم
هرکسی طبیب وجود خود است:
از این رو انسان برای این که درک خود را نسبت به این ابعاد ثلاثه «جسم، ذهن، روح» بالا ببرد نیاز به فراگیری علومی در مورد هر کدام از این ابعاد دارد که ما در این مبحث به معرفی و شناخت بُعد جسم می‌پردازیم.
جسم انسان همان سخت افزار وجودی هر کسی است که با توجه به شاکله‌ای که دارد سیستم مزاجی و حالات وجودی یک انسان را تشکیل می‌دهد و با توجه به اینکه جسم با ذهن و روح رابطه‌ای مستقیم و تنگاتنگ دارد یکی از موضوعات مهمی است که در عالَم، بسیار به آن پرداخته‌اند اما به دلیل پراکندگی اصولی که برای جسم‌شناسی به کار می‌رود، این مبحث را تضعیف و تحریف کرده‌اند.
تمامی سلول‌های بدن شما هر چند وقت یک بار عوض می‌شودو جایگزین آن چیزی نیست مگر همین غذای روزانه. همچنین مواد سازنده‌ی خون شما که منشأ تمام حالات روحی و اخلاقی‌تان می‌باشد، چیزی نیست مگر مواد غذایی همه روزه، حتی سخت‌افزار مغز هر انسانی که ادراک و پردازش پیچیده‌ترین مباحث علمی و همچنین درک لطیف‌ترین الهامات و حقایق را به عهده دارد، با همین تغذیه شبانه‌روز به فعالیتش ادامه می‌دهد تا جایی که می‌تواند تأثیر به سزایی در سرنوشت انسان داشته باشد شنیده‌اید در جریان کربلا بعد از عدم تأثیر کلام نافذ حضرت در لشکر یزیدیان، حضرت علت این قساوت قلب و شقاوت آنها را تأثیر لقمه‌های حرام بر وجود آنها ذکر نمودند.
آری بدن شما میزبان است.
بدن شما نسبت به میهمانی که دارد غذا سفارش می‌دهد.
اگر میزبانِ هر بیماری و هر وسوسه و اخلاق رذیله باشد، هر غذایی را برایش می‌توان سفارش داد.
اگر میزبانِ سلامتی بیشتر و اخلاق حسنه و افکار زیباست، باید غذایی خوب و مفید برایش فراهم نمود و اگر میزبانِ اوج سلامتی جسم، ذهن و روح است، او میزبان خداوند عالم و عشق مطلق است. آری این میهمانی بهترین و لطیف ترین غذاها را می‌طلبد…
تغذیه یکی از مبانی مهم در شاکله‌ی وجودی هر انسانی می‌باشد و تا حد زیادی در چگونگی شکل گیری شخصیت او مؤثر است؛ به طوری که بعضی از حکما در علم طب به این مطلب اشاره نموده‌اند که: «انسان همان چیزی است که می‌خورد» که نشان از تأثیر مستقیم غذا بر جسم و روان انسان دارد.
البته منظور از تغذیه بصورت کامل تغذیه پنج‌گانه است، یعنی چشایی، بینائی، شنوایی بویایی، بساوایی؛ و این هم به این معنی است که گوش و چشم و پوست و بینی و دهان انسان است که وجود فردای او را می‌سازند نه فقط غذا خوردن.
این است که به مادران توصیه می‌شود چه در هنگام بارداری و چه در هنگام تولد فرزند و چه به هنگام شیر دادن فرزند، این پنج حس خود را به بهترین تغذیه‌ها عادت دهند. حتی از بدو تولد گوش فرزند را با اذان و اقامه تغذیه می‌کنند و کام فرزند را با آب زمزم و تربت حضرت سید‌الشهداء بر‌می‌دارند.
البته در این بخش ما بیشتر به تغذیه چشایی خواهیم پرداخت- چون یکی از مهمترین مباحث در رشد جسمانی و روحانی انسان می‌باشد، که فرموده‌اند: المِعدَهُ بَیتُ کُلِّ دَاءٍ اگر دقت کرده باشید می‌بینید آنها که هرزه گو و بی دقت در مسائل اخلاقی هستند، همان‌هایی هستند که در جریان تغذیه بدون دقت و هرزه‌خوار هستند…
اولین تغذیه اولین حرکت:
در همین رابطه باید به این نکته اشاره کرد که تغذیه‌ی هر انسانی از همان بدو تولد مورد توجه می‌باشد به طوری که در اسلام توصیه شده نوزاد از شیر مادر تغذیه کند و اگر به دلایلی مادر نتواند کودک را شیر بدهد برای او دایه‌ای می‌گیرند که برای انتخاب دایه هم باید به طور دقیق تحقیق کرد که او فردی امین، مطمئن، مؤمن و با‌تقوا باشد چون خصوصیات مزاجی خود را ناخواسته از طریق شیر به کودک انتقال می‌دهد و حتی اینکه مادر یا دایه چه تغذیه‌ای داشته باشند که برای کودک تأثیرات وضعیِ سوئی در برنداشته باشد نیز بسیار مهم است. چون همین تأثیرات وضعی در آینده‌ی نوزاد نقشی اساسی را در نحوه‌ی سلامت جسم، ذهن و روح او ایفاء می‌کنند.
اکنون به معرفی کیفیت‌ها و ویژگی‌های مواد غذایی در عالم طبیعت می‌پردازیم و نسبت تأثیر آنها را برای انسانهای مختلف بیان می‌نماییم.
همانطور که قبلاً بیان شد، هر وجود مادی مزاج و طبیعتی دارد. یعنی هر ماده از ترکیب ۴ عنصر آتش، هوا، آب و خاک تشکیل می‌گردد. اما اینکه کدام یک از این چهار ماده بیشتر در آن شیء موجود باشد، کیفیت ظاهری و باطنی آن شیء را نسبت به دیگر اشیاء تغییر داده است و متناسب با آن عنصر غالب دارای ویژگی‌ها و خصوصیاتی می‌شود، لذا بحث از مزاج غذاها در تغذیه‌ی سالم و متناسب با هر فرد بسیار اهمیت دارد و ما بر آن هستیم تا با طرح این مطالب کمکی اساسی به سلامت جسم و به تبع آن ذهن و روح مخاطبین عزیز کرده باشیم.
آیا رفتارها و پندارها هم مزاج دارند؟
علاوه بر مزاج گیاهان و حیوانات، فصل‌ها، زمان‌ها، شب، روز، موقعیت‌های جغرافیایی متفاوت، دریاها، جنگل‌ها، کوهستان، کویر، دشت زیبا، زندان، محل انجام رفتارهای زشت و محل انجام کارهای خیر و نیکو، همه دارای مزاجی از جنس گرمی و سردی هستند.
شادی، غم، تکبر، حسرت، نفرت، حرص، آز، بخشایش، تواضع، نوع دوستی، مهربانی و خشونت و خلاصه تمامی رفتارها و پندارها و حتی مجموعه شنیداری‌ها نیز دارای مزاجی از نوع سردی و گرمی می‌باشند. مانند اینکه غم سرد است و شادی گرم، کلمات امیدبخش گرم هستند، و پیامهای ناامیدکننده سردی به تن و روان می‌دهند.
مزاج غذاها چگونه ارزیابی می‌شود؟
هرگاه مصرف غذایی در فرد معتدل گرمی ایجاد کرد آن غذا گرم است و اگر سردی پدید آورد آن غذا سرد است و به همین ترتیب اگر ایجاد گرمی و خشکی کرد و یا موجب افزایش سردی و رطوبت شد یعنی غذا گرم و خشک یا سرد وتر است.
بلغم ماده‌ای است که به وسیله‌ی آن پیه، وتر، مایع بین مفصلی، سلسله اعصاب و مغز ساخته می‌شود، یعنی به بیان دیگر به خون ناپخته بلغم گفته می‌شود. یعنی ماده‌ای که پس از یک هضم دیگر تبدیل به خون می‌شود.
بدن ما برای حفظ سلامت خود به مقداری بلغم نیاز دارد. میزان این ماده باید به تعادل باشد هرگاه به اندازه وجود داشت بدن سالم است، هرگاه از حدی بگذرد در سراسر بدن موجب بروز عدم تعادل می‌شود – و زمینه بروز بیماری را پدید می‌آورد – مثلاً هرگاه بلغم در مغز افزایش یافت موجب پرخوابی می‌شود و زمینه‌ی فراموشی را فراهم می‌آورد و هرگاه بلغم در مفاصل زانو افزایش یافت، موجب ورم و درد زانو می‌گردد و زمینه‌ی آرتروز سرد را پدید می‌آورد.
به همین ترتیب هرگاه بلغم در بدن کاهش یافت نیز موجب بروز بیماری می‌شود. مانند:
۱) کاهش بلغم در سر که موجب بی‌خوابی می‌شود.
۲) کاهش آن در عروق مغزی موجب بروز وزوز گوش می‌گردد.
۳) کاهش بلغم در کل بدن موجب کم خونی می‌شود، و به همین ترتیب بیماری‌های دیگر. از این رو ما نیاز به مصرف غذاهای تولید کننده‌ی بلغم داریم و برای حفظ سلامتی و بهره‌گیری مطلوب باید آنها را بشناسیم.
بدن انسان به وسیله‌ی خون، سلول‌ها، عضلات، ماهیچه‌ها، سیستم عصبی و… تغذیه می‌کند. جریان خون توانایی و انرژی بدن را تأمین و بازسازی سلول‌ها و اعضاء آسیب دیده را تسهیل می‌کند. واکنش‌های دفاعی بدن در مقابل بیماری‌ها، میکروب‌ها و ویروس‌ها توسط ذرات معلق در خون (گلبول‌های سفید) و آنتی‌کرهای مترشحه در خون صورت می‌گیرد و نیز تنفس سلول‌ها از طریق تبادل اکسیژن محلول در خون روشن انجام‌پذیر است. از این رو ما باید غذاهای خون‌ساز را بشناسیم تا برای تأمین خون بدن از آنها بهره بگیریم.
صفراء یکی از مواد مورد نیاز بدن انسان است. صفراء موجب ایجاد گرمی و انرژی در بدن انسان می‌شود.
صفراء عامل گذر خون به مویرگ‌های ریز اندام‌های بدن انسان است.
صفراء موجب سرعت در هضم غذا می‌شود. هرگاه صفراء در بدن انسان کاهش یافت، بدن سرد شده و توانایی خود را از دست می‌دهد و سست و بی‌حال می‌گردد.
کیفیت‌‌های چهارگانه‌ی مواد غذایی:
غذاهای صفراوی (گرم و خشک): عنصری که در این مواد بیشتر وجود دارد، عنصر آتش است که در صورت استفاده بیش از حد، فرد دچار خشکی مزاج، زیاد شدن تحرک و دیگر خصوصیات جسمی و روحی متناسب با آن می‌شود. این گونه غذاها را افرادی که دارای مزاج گرم و خشک هستند باید کمتر استفاده کنند و در عوض به بلغمی مزاجها (کسانی که مزاج سرد وتر دارند) توصیه می‌شود جهت ایجاد اعتدال مزاج، بیشتر از اینگونه غذاها استفاده نمایند از جمله‌ی این مواد غذایی: ترب سفید و سیاه، آویشن، عسل، گوشت و شیر شتر، نمک، اسطوخودوس، نارگیل، فندق، توت خشک، انبه رسیده، کرفس، پونه، نخود سفید و سیاه، لپه، لوبیا سفید، پسته، گردو و بسیاری دیگر از مواد غذایی که صفراوی مزاج هستند.
غذاهای دموی (گرم و تر): در این مواد غلبه با عنصر هواست که باعث ایجاد حرکت بیشتر و بهتر خون در رگ‌ها و در نتیجه گرمی و نرمی بدن و همچنین افزایش فعالیت و تنظیم سیستم عضلانی بدن می‌گردد. افراد دموی مزاج باید جهت اعتدال، کمتر از این مواد استفاده کنند و در مقابل افرادی که دارای مزاج سوداء (سرد و خشک) هستند، از این اغذیه بیشتر استفاده نمایند. این مواد غذایی عبارتند از: طالبی، شلغم، آناناس، انگور، رطب، انجیر، انواع شیره‌ها، گوشت و شیر گوسفند، بلدرچین، تخم مرغ (البته سفیده‌اش سرد و تر، زرده‌اش‌گرم و تر و پوسته‌اش سرد و خشک است)، حلیم، برنج دمی، مرغ محلی، کنجد، دنبه، خربزه، گندم، زیتون رسیده و…
غذاهای بلغمی (سرد و تر): و اما اینگونه مواد غذایی که عنصر آب از بین عناصر اربعه بیشتر در آنها خودنمایی می‌کند و متناسب با صفات سردی و تری می‌باشد، باعث کاهش تحرک بدن و گردش خون و همچنین کاهش فشار خون، افزایش رطوبت سر و ده‌ها اثر دیگر در بدن آدمی می‌شود. لذا افرادی که مزاج بدنشان به سمت سردی و تری تمایل دارد باید کمتر از این اغذیه استفاده کنند اما افراد صفراوی مزاج (گرم و خشک) باید برای داشتن بدنی سالم‌تر و عمری طولانی و همچنین بالا بردن کیفیت فعالیت در زمینه‌های ذهنی و روحی، خود را بیشتر به خوردن این غذاها عادت دهند. بعضی از این مواد غذایی که ما در تغذیه‌ی روزانه بیشتر با آنها سر و کار داریم عبارتند از: هندوانه، شاتوت، گلابی، پرتغال، لیموشیرین، خیار سبز، آلو سیاه، آلو زرد، شلیل، سیب زمینی، کاسنی، ترشی‌جات، شیر گاو (مایل به اعتدال)، گوشت گوساله، لبنیات (از جمله کره، ماست، خامه، دوغ و…)، ماهی و بسیاری دیگر از اغذیه‌ی بلغمی…
غذاهای سوداوی (سرد و خشک): دسته‌ی آخر از غذاها، غذاهای سوداوی می‌باشند که حالت سردی و خشکی از ویژگی‌های غالب آنهاست که باعث سردی مزاج، یبوست، کم تحرکی و… می‌شوند. این مواد را باید افراد دموی مزاج (گرم و تر) بیشتر و افراد سوداوی مزاج کمتر استفاده نمایند. از جمله‌ی این مواد غذایی می‌توان به: نارنگی، سیب ترش، خرمالو، ریواس، شوید، عناب، سرکه، آبغوره، انار ترش، خاکشیر، پنیر، گوجه سبز، ذرت، بلال، سماق و… اشاره کرد.
کتاب : عالمی که انسان نام گرفت
نویسندگان: سید رسول کاظمیان نژاد , محمد موحدی پور , سید ایمان منبتی
ادامه دارد…