حالات انسان هنگام خواب: 
عوامل معنوی: عوامل معنوی قبل از خواب به آرامش و بازدهی بیشتر آن کمک بسزایی می‌کند که از آن جمله می‌توان به با وضو بودن به هنگام خواب اشاره نمود. در احادیث آمده اگر شخصی شب با وضو بخوابد مثل این است که شب را تا صبح عبادت کرده ‌است. بنا به فرموده‌ی امیرالمؤمنین علیه السلام «وقتی مؤمن می‌خوابد روحش به عرش الهی می‌رود اما وقتی بر می‌گردد شیاطین در آن تصرف می‌کنند و اگر فرد با وضو بخوابد شیاطین نمی‌توانند دستبردی به آن بزنند».
همانطور که در گذشته اشاره شد خواب دارای طبیعت سرد است بنابراین قبل از خواب نباید فعالیت گرم و شدیدی انجام داد.
معده‌ی انسان هنگام خواب نباید زیاد پر و خالی باشد، یعنی شام را باید سر شب خورد تا هنگام خواب حداقل ۲ مرحله از هضم آن گذشته باشد تا بدن در حالت خواب متحمل کارهای سنگین نشود. اگر شخصی با معده‌ی پر بخوابد باعث این می‌شود که بخارات حاصل از هضم ناقص غذا به مغز رسیده و آرامش آن را بگیرد و منشأ خواب‌های پریشان گردد که در نتیجه بدن نیز به خوبی استراحت نمی‌کند. همچنین هنگامی که معده پر است بدن خون را به اطراف آن می‌فرستد تا به هضم آن کمک کند.
همانطور که قبلاً هم گفتیم روح مساوی با حرارت است و هنگام خواب روح به باطن بدن می‌رود و باطن بدن گرم می‌شود، توجه روح به عمق بدن موجب می‌گردد معده گرم‌تر شده و هضم غذا بهتر انجام شود. این حرارت باید مدیریت شود که در غیر این صورت به بافت‌های بدن آسیب می‌زند لذا در روایات داریم که «با شکم خالی نخوابید» و حتماً باید شام خورده شود هر چند ناچیز، مثل یک دانه خرما یا کمی آب، که باید کمیت و کیفیت آن کم و سبک باشد. اگر کتری بدون آب را روی آتش بگذارید از حرارت سوراخ می‌شود زیرا آب موجود در کتری باعث می‌شود حرارت آتش روی آب متمرکز شده و از ذوب شدن خود ظرف جلوگیری می‌کند. این قاعده در بدن انسان نیز صادق است؛ توضیح اینکه رگی در بدن است که اگر با شکم خالی بخوابید حرارت بدن موجب خشک شدن آن رگ می‌شود.
امیرالمؤمنین حضرت علی علیه السلام می‌فرمایند: «خوابیدن به پشت، خواب انبیاء، خوابیدن به شانه‌ی راست، خواب مؤمنان، خوابیدن به شانه‌ی چپ، خواب کفار و منافقین و خوابیدن به شکم خواب شیاطین است» از حدیث فوق کاملاً مشخص است که بهترین حالت خواب، خواب به پهلوی راست است به طوری که صورت رو به قبله باشد. اگر یک لیوان آب گل آلود را ساکن بگذارید، گِل ته نشین شده و آب روی آن می‌ایستد. چون خاک از آب سنگین‌تر است از این رو وقتی به پهلوی راست می‌خوابید مغناطیس زمین باعث می‌شود اخلاط غلیظ به سمت راست (کبد) رفته و اخلاط لطیف به سمت چپ (قلب) برود. علاوه بر این قلب روی دیگر اعضاء درون سینه قرار گرفته، در نتیجه راحت‌تر کار می‌کند. بنابراین قلب مؤمن که مرکز دریافت الهامات و اشارات الهی است برای این منظور آماده می‌شود و احتمال دیدن رؤیای صادقه افزایش می‌یابد.
وقتی شما به پشت به شکلی که کف پاها رو به قبله باشد می¬خوابید اخلاط غلیظ به پشت می¬روند و اخلاط لطیف به بالا یعنی جلوی بدن، جایی که قلب قرار دارد، می‌آید. حضرت می‌فرمایند انبیاء چون منتظر وحی هستند به این شکل می‌خوابند زیرا که باید روح لطیف که تناسب با وحی دارد به قلب که محل ادراک وحی است بیاید. هم‌چنین این نوع خواب، تصویر‌گری قوه‌ی خیال را آسان می‌کند زیرا قوه‌ی خیال در قسمت ابتدایی مغز قرار دارد و با خالی بودنش از فضولات و رسوبات خون تصاویر ملهمه را واضح‌تر و مطابق با همان که هست تصویرگری می‌کند، زیرا همانطور که گفته شد، مغناطیس زمین رسوبات خون را به پشت سر جذب می‌نماید.
کفار و منافقین به پهلوی چپ می‌خوابند. در روایات دیگر خواب پادشاهان و سلاطین نیز به همین شکل بیان شده است، زیرا غذا زیاد می‌خورند و برای هضم آن مجبورند به این شکل بخوابند زیرا وقتی به پهلوی چپ می‌خوابید کبد که از اعضاء گرم بدن است روی معده افتاده و دمای آن را بالا می¬برد. بر اثر این افزایش دما غذای درون معده پخته شده و سریع تر هضم می‌شود. اگر این شکل خواب طولانی شود غذای درون معده بیش از حد پخته می‌شودکه اثرات زیانبار زیادی را به دنبال دارد، به همین خاطر در احادیث آمده است اگر با معده‌ی پر می‌خوابید ابتدا به پهلوی راست بخوابید (حدود ۵ دقیقه) تا غذا در قعر معده قرار بگیرد، سپس (در حدود ۱۰ دقیقه) به پهلوی چپ شوید تا غذای موجود در معده پخته شود و بعد از آن دوباره به پهلوی راست برگردید. خواب به پهلوی چپ باعث می‌شود اعضاء سمت راست سینه روی قلب بیفتد و در نتیجه قلب در فشار باشد که در اثر آن احتمال سکته‌ی قلبی افزایش می‌یابد.
خواب به شکم (دَمَر) طوری که شکم و صورت رو به زمین باشد، بدترین نوع خواب است زیرا اخلاط لطیف به پشت و اخلاط غلیظ به سمت قلب می‌آیند، چشم‌ها پف کرده، زبان سنگین و دهان بد بو می‌شود و همچنین خطر حمله‌ی قلبی زیاد می‌شود. این خواب در روایات به خواب شیاطین تعبیر شده است.

۱- خواب همراه با حرکات سریع چشم که به آن خواب توأم با رؤیا گفته می‌شود و ۲- خوابی که با حرکات سریع چشم همراه نیست که خواب آرام نامیده می‌شود. تفاوتی که بین این دو نوع خواب وجود دارد و قابل ذکر می‌باشد، این است که:
افرادی که در حین خواب توأم با رؤیا بیدار می‌شوند معمولاً رؤیای خود را به خاطر می‌آورند، حال آن که افرادی که در حین خواب آرام بیدار می‌شوند بسیار کمتر از گروه قبل رؤیایی را به خاطر می‌آورند. بنابراین اشتباه است که خواب توأم با رؤیا را دقیقاً معادل رؤیا دیدن به شمار آوریم چراکه ما در خواب آرام هم رؤیا می‌بینیم، ولی تعداد دفعات آن در مقایسه با دفعات رؤیا دیدن در خواب توأم با رؤیا بسیار کمتر است. ولی می‌توانیم بگوییم که این خواب ارتباط محکمی با دیدن رؤیا دارد.

چند نکته درباره‌ی خواب: 
راه رفتن در خواب: زمانی که غذای سنگین و غلیظ می‌خوریم، روح بخاریِ حاصل از آن غلیظ شده و تناسب کمتری با نفس ناطقه دارد بنابراین کمتر می‌تواند آن را همراهی کند. بعضی از اخلاقیات مذموم از جمله دنیا طلبی، حرص و… نیز خلط غلیظ تولید کرده و در نتیجه روح بخاری ارتباطش با عالم ملکوت کم و با این دنیا بیشتر می‌شود در نتیجه شخص با آنکه خواب است، خیال می‌کند که بیدار است لذا حرکت کرده و در خواب راه می‌رود. علت این امر این است که روح هنوز به طور کامل متوجه باطن (نفس ناطقه) نشده است و به دلیل اینکه هم‌جنس با نفس ناطقه نشده و ارتباطش با خارج همچنان برقرار است، اینگونه افراد خواب کاملی ندارند و بیماری‌های زیادی سراغشان می-آید.
یکی از بهترین راه‌هایی که برای کاهش مقدار خواب، به افرادی که زیاد می‌خوابند توصیه می‌شود این است که هر شب قبل از خواب استنشاق کرده و پس از آن در هر یک از مجاری بینی چند قطره عصاره‌ی سیاه دانه بچکانند (روش تهیه‌ی این عصاره به دقت زیادی نیاز دارد، که انشاء الله ذکر خواهد شد). راه‌های دیگری نیز برای کاهش خواب وجود دارد که ذکر آنها در اینجا به علت طولانی بودن و تخصصی بودن بحث مناسب نیست.
شخصی نزد امیرالمؤمنین علیه السلام  آمد و گفت من با آنکه می‌خواهم برای نماز شب برخیزم اما نمی‌توانم. حضرت در جواب فرمودند: قَد قَیَّدَکَ ذُنُوبُکَ. یعنی گناهانت تو را به بند کشیده¬اند و گناه موجب می‌شود که بیدار نشوی، گرچه ظاهر این روایت اخلاقی است اما دارای جنبه‌ی طبی هم می‌باشد. به این دلیل که گناه بدن را سرد می‌کند، مثلاً نگاه به زن نامحرم صفرای فاسد را بالا می‌برد و در مقابل، نگاه به همسر مزاج را تعدیل می‌کند و… مزاج گناه سرد است و بر مزاج سرد و ‌تر مغز اضافه می¬شود و به خواب و سنگینی آن می‌افزاید. لذا در روایات داریم که افراد زیادی به واسطه‌ی گناه می‌میرند و گناه عمر را کوتاه می‌کند چون سردی عصیان باعث ضعف حرارت غریزی بدن می‌شود. حال که بحث مزاج گناه و ارتباط آن با طول عمر انسان شد، بد نیست به این نکته اشاره کنیم که مزاج اطاعت از خداوند گرم است و گرمی طاعت باعث تقویت حرارت غریزی می‌شود و در نتیجه انسان¬هایی که مطیع خداوندند معمولاً عمری طولانی دارند. درباره‌ی عمر طولانی علماء بزرگ باید گفت، که طول عمر انسان بستگی به حرارت غریزی بدنش دارد. هر قدر بتوانیم حرارت غریزی را تقویت و آن را کمتر خرج کنیم، طول عمر بیشتری داریم. یکی از علل طول عمر علماء این است که مدام در حال مراقبه و فکر و ذکر می‌باشند و توجه روح حتی در فعالیت¬های روزانه‌ی آنها به باطنشان است. این توجه روح به باطن موجب میل حرارت به باطن و تقویت حرارت غریزی می‌گردد و تقویت حرارت غریزی، خود باعث تقویت قوه‌ی مدبره‌ی بدن و در نتیجه طولانی شدن عمر می‌شود.
در پایان باید بگوییم حقیقت گسترده‌ی خواب در چشم بسیاری از انسان‌ها کم‌ اهمیت پنداشته می‌شود، به طوری که بسیاری از افراد به آنچه در خواب می‌بینند و یا می‌توانند ببینند ذره‌ای هم فکر نمی‌کنند و یا آن را خرافات می‌دانند. اما اگر هر کدام از ما بدانیم که خواب هم جزئی از زندگی ماست می‌توانیم از لحظه لحظه‌ی آن بهره برداری کنیم. آری شاید خواب دیدن، اولین و نزدیکترین پله‌ی آشنایی انسان با غیب و عوالم دیگر باشد که با چگونگی آن در بخش رؤیاها آشنا می‌شوید.کتاب : عالمی که انسان نام گرفت
نویسندگان: سید رسول کاظمیان نژاد , محمد موحدی پور , سید ایمان منبتی

ادامه دارد…